Монголд тэтгэвэр авагчдын зээлийн хугацааг 36 сар болгох талаар дахин хэлэлцэж эхэллээ. Улс төрийн амлалтаас өгсүүлээд банкуудын байр суурь, иргэдийн санал гээд олон талын дуу хоолой гаран ч асуудлын гол нь нэг л зүйл дээр бууна:
Яагаад өндөр настнууд зээлээс өөр гарах гарцгүй болчихов?
Энэ асуултын хариуг олж чадахгүй бол зээлийн хугацааг 24 сар болгосон ч, 36 сар болгосон ч, хүүг буулгасан ч асуудал үндсэндээ хэвээрээ үлдэнэ.
Ахмадууд зээл авч байгаа нь тэдний буруу юу?
Өнөөдрийн ахмадуудын олонх нь тэтгэврээ өдөр тутмын хэрэглээндээ хүргэх гэж “нар салхи үзэхгүй” шахам амьдардаг. Эмийн зардал нэмэгдсэн, хүнс махны үнэ өссөн, орон сууцны халаалт, цахилгаан, түлш, уналга уснаас эхлээд бүхний үнэ дээшээ явсан. Харин тэтгэвэр, тэр дундаа хамгийн бага тэтгэвэр - амьжиргааны өртөгтэй бараг холбоогүй.
Ийм нөхцөлд ахмадууд зээл авах нь тансаглал биш. Амьдралын зайлшгүй хэрэгцээ.
Тэтгэврийн зээл бол өнөөдөр олон айлын өвлийн түлээ, эм тариа, эмнэлгийн зардал, хүүхэд ач зээ нарт өгөх багахан дэмжлэгийн эх үүсвэр нь болж байна. “Зээл авдаг нь өөрсдийн сонголт” гэж хэлэх амар, харин бодит амьдрал дээр энэ бол гарцаагүй алхам.
Төрийн бодлогын алдаа юу?
Энгийнээр бодоход, тэтгэвэр инфляцаас хоцроод удаж байгаа. Тэтгэврийн доод хэмжээ зах зээлийн үнийн өсөлттэй огт нийцэхгүй. Тэтгэврийн насыг нэмсэн мөртлөө нийгмийн хамгааллын бодлогыг дагаж сайжруулаагүй.
Үүнийг дагаад тэтгэвэр авагчийн амьжиргааны баталгаа улам мууддаг. Тэгэхээр өнөөдрийн нөхцөлд ахмад настнуудын зээлээс хамааралтай амьдрах байдал бол төрийн бодлогын үр дүн.
Тэтгэвэр хангалттай өссөн, эрүүл мэндийн тусламж багц үр дүнтэй, өндөр настны хөнгөлөлт бодитоор үйлчилдэг улс орнуудад тэтгэврийн зээл бол “онцгой тохиолдолд хэрэглэх хэрэгсэл” байдаг. Харин Монголд амьдралын энгийн хэрэгцээ болчихсон.
Банк буруутай юу?
Банкны салбарын гол зорилго бол эрсдэл тооцоод, баталгаатай эх үүсвэртэй зээл олгох. Тэтгэвэр бол тогтмол, баталгаатай орлого учир зээл олгоход “эрсдэл багатай ангилал”. Хүү өндөр, хяналт сул, илүү ашигтай бүтээгдэхүүн гэдэг утгаараа банкууд ашиг гаргаж ирсэн нь үнэн.
Гэхдээ банк бол бодлого тодорхойлогч биш. Тэд бодлогоор нээсэн боломжийг ашигладаг хууль ёсны зах зээлийн оролцогч. Бурууг банк руу түлхээд өнгөрөх нь асуудлыг шийдэхгүй.
Хэнээс алдаагаа хайх ёстой вэ?
Тэтгэврийн зээлийн асуудал бол ганц талын буруу биш. Энэ бол системийн доголдол.
• Төр тэтгэврийг бодит амьдралын өртгөөс хоцроосон.
• Банк өндөр хүүтэй зээлд хэт түшиглэсэн.
• Нийгмийн хамгааллын бодлого олон жил шинэчлэгдээгүй.
• Иргэд амьдралын өртөгт дарлагдаж, өөр сонголтгүй болсон.
Ийм олон хүчин зүйл нэг дор нийлж энэ нөхцөл байдлыг үүсгэж байна.
Яах ёстой вэ? Зөв гарц нь юу вэ?
Тэтгэврийн зээлийн хугацааг 36 сар болгох нь богино хугацаанд амьсгал авах түр арга. Гэхдээ бодит шийдэл биш. Үндсэндээ дараах алхамууд л асуудлыг жинхэнэ утгаар нь багасгана.
1. Тэтгэврийн доод хэмжээг инфляцтай уялдуулж бодитоор нэмэх.
Тэтгэвэр амьжиргааны өртгийг дагахгүй бол ямар ч зээлийн хугацаа, хүүгийн өөрчлөлт ахмадын амьдралыг дээрдүүлэхгүй.
2. Эрүүл мэндийн зардлыг бодитоор бууруулах.
Ахмад настнуудын зээл авдаг гол шалтгаан бол эм, эмчилгээ.
3. Банкны зээлийн нөхцөлийг илүү шударга болгох.
Хүү, шимтгэлийн бүтэц ил тод, ахмадуудад хөнгөлөлттэй байх шаардлагатай.
4. Ахмадуудад зориулсан орлогын нэмэлт эх үүсвэртэй бодлого хэрэгжүүлэх.
Гадаад орнуудад ахмадууд жижиг бизнес, жижиг үйлчилгээ эрхлэхэд дэмжлэг үзүүлдэг тогтолцоо бий.
Эцэст нь: Зээл бол шийдэл биш, үр дагавар.
Тэтгэврийн зээл олон айлд хэрэгтэй, өнөөдрийн амьдралыг тэтгэгч болж байгаа нь үнэн. Гэхдээ энэ бол жинхэнэ гарц биш, харин сул бодлогын үр дагавар.
Бурууг ахмадууд руу, банкууд руу, эсвэл ганц нэг сайд руу түлхэх нь амар. Гэхдээ асуудлын үндэс бол тэтгэврийн тогтолцоо өөрөө амьдралын өртөгт нийцэхгүй болтлоо хоцорсонд оршиж байна.
Өндөр настнууд зээлд найддаг болсон нь тэдний буруу шийдвэрээс үүдсэн зүйл биш. Энэ бол бодлого амьдралын үнэнтэй нийцээгүйгээс бий болсон тогтолцооны алдаа бөгөөд түүний үр дагаврыг өнөөдөр бид бүхэн хамтдаа мэдэрч байна.
